આખા વિશ્વની સૌથી મોંઘી ફૂગ કે કીડા બજારમાં પ્રતિ કિલો આશરે 20 લાખ રૂપિયામાં વેચાય જાય છે, તેનો વ્યવસાય ચીનને કારણે એકદમ તૂટી ગયો છે.
હવે કોઈ એક કિલોના એક લાખ રૂપિયાના દરે પણ તેને ખરીદવા નથી આવી રહ્યું. જોકે ચીનના લોકોને આ જીવોની સૌથી વધુ જરૂર હોય છે. આ જીવો અડધા કીડા અને અડધી વનસ્પતિ તરીકે ઉછરવામાં આવે છે. તે ચીનના પૈસાદાર લોકો જાતિય સુખને જાગૃત કરવા માટે વાપરે છે.
એશિયન દેશોમાં હિમાલયન વાયગ્રાની સૌથી વધુ માંગ છે. અને સૌથી વધુ માંગ ચીન, સિંગાપોર અને હોંગકોંગમાં હોય છે.
આ દેશોના ઉદ્યોગપતિઓ તે મેળવવા માટે ભારત, નેપાળ જાય છે અને એજન્ટ દ્વારા ખરીદી કરવા ઉપર, આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેની કિંમત પ્રતિ કિલો 20 લાખ રૂપિયા સુધી પહોંચી જતી હોય છે. એશિયામાં દર વર્ષે તેનો 150 કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ પણ છે.
ભારત સાથે સરહદ વિવાદને કારણે અને સાથે કોરોના વાયરસને કારણે, આ વખતે આ કીડાનો વ્યવસાય એકદમ ધરાશાયી થઈ ગયો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય નેચર કન્સર્વેઝન એસોસિએશન (આઈયુસીએન) એ તેને જોખમ એટલે કે લાલ સૂચિમાં મૂકી દીધું છે.
હિમાલયન વાયગ્રા , નાગદમન અને યશગુમ્બા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે અને છેલ્લા 15 વર્ષોમાં હિમાલય વાયગ્રામાં 30 ટકાનો ઘટાડો થઈ ગયો છે.
વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે તેમ થયું છે. તેનો ઉપયોગ શારીરિક નબળાઇ, જાતીય ઇચ્છાશક્તિનો અભાવ, કેન્સર વગેરે રોગોના ઇલાજ માટે પણ થાય છે.
હવે આઈયુસીએન યાદીના નામ બાદ રાજ્ય સરકારોની મદદથી હિમાલય વાયગ્રાના બચાવ માટેની યોજના તૈયાર કરવામાં આવી છે. આ કિડો 3500 મીટરથી વધુની ઊંચાઇવાળા વિસ્તારોમાં થાય છે.
ભારત, નેપાળ, ચીન અને ભૂટાનના હિમાલય અને તિબેટીયન વિસ્તારોમાં પણ જોવા મળે છે. તે ઉત્તરાખંડના પિથોરાગ, ચમોલી અને બાગેશ્વર જિલ્લામાં પણ થાય છે.
મે અને જુલાઇની વચ્ચે, જ્યારે પર્વતો પર બરફ પીગળતા હોય છે, ત્યારે સરકાર દ્વારા અધિકૃત 10-12 હજાર સ્થાનિક ગ્રામજનો તેને દૂર કરવા ત્યાં જાય છે અને પછી, તે વિવિધ સ્થળોએ દવાઓ માટે મોકલવામાં આવતા હોય છે.
ફોરેસ્ટ રિસર્ચ સેન્ટર, હળદવાણી દ્વારા જોશીમઢની આસપાસ કરવામાં આવેલા એક સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું હતું કે છેલ્લા 15 વર્ષમાં તેનું ઉત્પાદન 30 ટકા ઘટી ગયું છે.
તેના જથ્થામાં ઘટાડો થવાનું સૌથી મોટું કારણ તેની માંગ, ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને આબોહવા પરિવર્તન જ છે. આ પછી જ, આઈયુસીએને હિમાલયન વાયગ્રાને ‘રેડ લિસ્ટ’ માં સામેલ કરીને તેને જોખમી જાતિઓમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
હિમાલયન વાયગ્રા એ એક જંગલી મશરૂમ જ છે, જે કોઈ ખાસ જંતુના ઇયળ પર ઉગી જાય છે. આ ઔષધિનું વૈજ્ઞાનિક નામ ફિઓકાર્ડિસેપ્સ સિનેનેસિસ છે. કેટર જેના ઉપર તે કેટરપિલર પર ઉગે છે તેને હેપિલસ ફેબ્રિકસ કહેવામાં આવે છે.
તેને સ્થાનિક લોકો તેને કોર્મવુડ કહે છે. તે નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે તે અડધો કૃમિ અને અડધી વનસ્પતિ હોય છે. ચીન અને તિબેટમાં તેને યર્ષગુમ્બા પણ કહેવામાં આવે છે. પર્વતીય વિસ્તારની વન પંચાયત સાથે સંકળાયેલા લોકોને આ ફૂગ દૂર કરવાનો અધિકાર હોય છે.
હિમાલયન વાયગ્રાનો સૌથી મોટો વ્યવસાય ચીનમાં જ છે. કાઠમંડુ આ પિથોરાગ માંથી મોકલવામાં આવતા હોય છે. ત્યારબાદ ત્યાંથી તેને વિશાળ માત્રામાં ચીનમાં લઈ જવામાં આવે છે.
પરંતુ આ વર્ષે, કોરોના વાયરસના ફાટી નીકળતા તેમજ ભારત અને ચીન વચ્ચેના વિવાદને કારણે હિમાલય વાયગ્રાનો ધંધો સાવ તૂટી પડ્યો છે.
ઉત્તરાખંડમાં રજિસ્ટર્ડ કોન્ટ્રાકટરો પ્રતિ કિલો રૂ. 6-8 લાખ સુધી હિમાલયન વાયગ્રા ખરીદ કરે છે. પરંતુ આ વખતે કોઈએ તેને એક કિલો દીઠ રૂ.1 લાખ મળી શક્યા નથી કારણે હિમાલયન વાયગ્રાના ધંધાને ખુબજ મોટું નુકસાન થયું છે.
